1

چرا سينما و تلويزيون هر كدام راه خود را براي رده‌بندي مخاطبان‌شان مي‌روند؟

سینماروزان/محمدصادق عابدینی: به ‌رغم تكذيب مديران سازمان سينمايي، هنوز هم عنوان رده‌بندي سني به عنوان حربه‌اي تبليغاتي براي فيلم‌هاي سينمايي استفاده مي‌شود. رده‌بندي سني مانند واژه «تحريم» وسيله‌اي شده تا مردم براي ديدن يك فيلم سينمايي تحريك شده و به سينما بيايند. اين روش غيراخلاقي و سوءاستفاده از موضوع مهم رده‌بندي سني فيلم‌ها در حالي در ايران رواج دارد كه رده‌بندي سني در ديگر كشورها به خصوص در ايالات متحده به عنوان قانون پذيرفته شده است.

 به گزارش سینماروزان و به نقل از «جوان» دهم  آبان 1347 بود كه انجمن فيلم امريكا شروع به رده‌بندي سني فيلم‌هاي سينمايي كرد. كمپاني‌هاي بزرگ فيلمسازي در هاليوود فيلم هايشان را براي تعيين رده‌بندي سني بينندگان در اختيار اين انجمن قرار دادند و رسما عنوان MPAA rating به وجود آمد. انجمن فيلم امريكا، در بررسي رده‌بندي فيلم‌ها به چند موضوع اهميت مي‌دهد. ابتدا «خشونت» كه هر چه ميزان خشونت در يك فيلم زيادتر باشد رده‌بندي سني تماشاگران بالاتر مي‌رود. دومين موضوع مصرف الكل، مواد مخدر و سيگار است؛ موضوعي كه در سينماي ايران به وفور از آن براي جذاب تر شدن نماها، انتقال حس درماندگي يا خشم و حتي نشانه‌اي از جنتلمن بودن كاراكتر‌ها استفاده مي‌شود. MPAAبرهنگي و محتواي جنسي را نيز در فيلم‌ها بررسي مي‌كند و آثاري كه داراي چنين صحنه‌هايي باشد در رده فيلم‌هاي بزرگسال قرار مي‌گيرد. اما يكي از اخلاقي ترين مواردي كه از سوي انجمن فيلم امريكا بررسي مي‌شود، زبان و ديالوگ‌هاي فيلم‌ها است. به كاربردن هر واژه‌اي كه از آن به معناي توهين و ناسزا تلقي شود موجب رده‌بندي است.

MPAA در سايت مرجع IMDB مواردي را مانند رده‌بندي سني فيلم و مواردي كه بايد والدين نسبت به آن توجه داشته باشند، اطلاع مي‌دهد. در ايران متأسفانه نه سايت مرجع سينمايي مانند IMDB داريم و نه در حالي كه نزديك به نيم قرن است در ايالات متحده رده‌بندي سني فيلم‌ها رعايت مي‌شود، توانسته‌ايم سيستم مشابهی را بر اساس الگوهاي فرهنگي داخلي بومي‌سازي كنيم. حتي تلاش نشده كه همان مواردي كه در فيلم‌هاي هاليوودي براي رده‌بندي مورد توجه قرار مي‌گيرد نيز در ايران استفاده شود.

علت اصلي رده‌بندي سني تماشاگران فيلم‌هاي سينمايي اين است كه مخاطبان در سنين مختلف دريافت‌هاي متفاوتي از آنچه در فيلم مي‌بينند خواهند داشت. تماشاي برخي صحنه‌هاي يك فيلم شايد در ذهن كودك اثري مخرب بگذارد و لزوماً آن صحنه تصوير از برهنگي نيست حتي بيان يك جمله يا تكیه كلامي خاص كه براي ذهن كودك قابل فهم و تمیيز نيست مي‌تواند اثر منفي خود را در تربيت وي بگذارد.

تلويزيون تلاش كرده است مشكل رده‌بندي سني برنامه‌هاي تلويزيوني را از طريق ايجاد شبكه‌هاي تخصصي براي گروه‌هاي سني از نونهال گرفته تا كودك و نوجوان تا حدي مرتفع كند و بحث رده‌بندي سني برنامه‌هاي تلويزيوني در معاونت سيما در حال پيگيري است. به عبارتي تلويزيون در يك رده‌بندي مخاطبانش را از زير هفت سال، هفت تا 12 سال، 12 تا 18 سال و 18 سال به بالا رده‌بندي كرده است. با اينكه گاهي ديده مي‌شود در برخي برنامه‌هاي تلويزيوني عنوان -14 ديده مي‌شود ولي بر اساس آنچه در تقسيم‌بندي شبكه‌ها ديده مي‌شود، رده‌بندي سني تقريباً به آنچه در MPAA انجام مي‌شود، نزديك است.

در مقابل اين رده‌بندي، وزارت ارشاد و معاونت سينمايي كه از صدور پروانه ساخت تا صدور پروانه نمايش را بر عهده دارد و بر اكران فيلم‌ها نظارت مي‌كند، هنوز نتوانسته است رده‌بندي مشخصي را براي رده‌بندي سني بينندگان فيلم‌ها ارائه دهد.

همين موضوع باعث شده همه فيلم‌ها مخاطب عام محاسبه شده و فيلمي كه در آن از حجم بالايي الفاظ ركيك به عنوان تكيه كلام بازيگر نقش اصلي استفاده شده بتواند در رده دومين فيلم پرفروش تاريخ سينما جاي گيرد! هر وقت نيز صحبت از رده‌بندي سني يك فيلم به ميان آمده، از آن به عنوان حربه‌اي تبليغاتي استفاده شده تا با تحريك حس كنجكاوي مخاطب زمينه افزايش بيننده را فراهم آورد، يعني اتفاقي دقيقاً در جهت عكس روح رده‌بندي فيلم‌ها!