سینماروزان/محمد شاکری: اسفندیار قره‌باغی مشهور به «صدای انقلاب» که بیش از هر چیز به خاطر اجرای قطعه “آمریکا مرگ به نیرنگ تو…” شهره بود، در سن ۷۹ سالگی به دلیل بیماری در تبریز دار فانی را وداع گفت.

مرحوم قره باغی، متولد اول بهمن ماه سال ۱۳۲۲ شمسی در شهر تبریز است و پس از گذراندن دوره اول متوسطه در دبیرستان بدر تهران، به تبریز مراجعت کرد و از سال ۱۳۳۸ وارد هنرستان موسیقی شد.

وی در خردادماه سال ۱۳۴۳ شمسی فارغ التحصیل و به عنوان معلم موسیقی در مدارس کرمانشاه به استخدام وزارت فرهنگ درآمد.

قره باغی، اواخر سال ۱۳۴۷ به تهران منتقل و در گروه اُپرای تهران مشغول شد و ضمن خوانندگی در گروه کُر اُپرای تهران، پس از گذراندن تحصیلات لازم و بازگشت از ایتالیا، با عنوان سولیست باس اُپرای تهران، نقش های بسیاری را در اجراهای مختلف عهده دار شد .

وی ضمن اینکه گروه های کُر مدارس و چند گروه در دانشگاه را راه اندازی کرد و در گروه کُر فولکلوریک رادیو تلویزیون و گروه کُر ملّی به سرپرستی خانم «اِولین باغچه بان» فعالیت چشمگیری داشت.

آشنائی او با سازهای ترومپت به عنوان ساز تخصّصی و ویلن و پیانو و تدریس این سازها و کوک پیانو نیز باعث تمایز این هنرمند از سایرین شد.

اسفندیار قره‌باغی در چند فیلم و سریال هم به عنوان خواننده، نوازنده یا بازیگر حضور داشته‌است که معروف‌ترین آن‌ها در مقام بازیگر، بازی در فیلم سینمایی #صمد_و_فولادزره‌_دیو و سریال #به‌دنبال_بنفشه بود.قره‌باغی در موسیقی فیلم‌های شب بیست و نهم و دمرل به عنوان نوازنده و خواننده حضور داشت.

قره باغی در دوران پس از انقلاب، در سازمان صدا و سیما با واحد موسیقی این سازمان همکاری کرد و در زمینه سرودسازی به ویژه سرودهای دفاع مقدّس فعال شد و از جمله اساتید تاثیرگذار در عرصه موسیقی انقلاب بود. اثری که بیش از هر کار دیگر او، از صدا و سیمای ایران پخش شده، سرود آمریکا، آمریکا، ننگ به نیرنگ تو با صدای اوست که موسیقی آن را احمدعلی راغب ساخته و شعر آن را حمید سبزواری سروده‌است.

سینماروزان: «یه چیزی بهتون بگم برگ‌هاتون بریزه! خواننده امریکا امریکا، ننگ به نیرنگ تو خودش الان ساکن امریکاست».

این متن و متن‌های مشابه با عکسی از خواننده آن ترانه، چند روزی است که در کانال‌های تلگرامی و صفحات اینستاگرام دست به دست می‌شود. اما واقعاً کسی که ۴۰ سال پیش مشهور‌ترین ترانه ضدامریکایی را اجرا کرده، ساکن امریکا شده است؟ استاد اسفندیار قره‌باغی، در گفت و گو با محمدصادق عابدینی در «جوان» در این باره توضیح می‌دهد.

*گفته می‌شود به امریکا رفته‌اید و ساکن آنجا شده‌اید!

به شما تبریک میگم، شما با شماره من در ایران تماس گرفتید و الان دارید صدای من را از امریکا می‌شنوید [می‌خندد].

*فکر می‌کنید چرا در روز‌هایی که تحریم‌های امریکا بازگشته، شایعه به راه می‌افتد که خواننده «امریکا امریکا، ننگ به نیرنگ تو» ساکن امریکا شده؟

به نظرم یک عده مریض پشت پرده این کار هستند و معلوم نیست از انتشار این خبر دروغ دنبال چه چیزی هستند. من ایران هستم و به امریکا نرفته‌ام.

*درباره منشأ این شایعه چیزی شنیده‌اید؟

با خانمی که از دیوار سفارت امریکا بالا رفته مصاحبه کرده‌اند که فیلمش هم هست. انگار از او پرسیده‌اند که تو که از دیوار سفارت بالا رفته‌ای و بعد شده‌ای رئیس سازمان محیط‌زیست، چرا تمام خانواده‌ات ساکن امریکا هستند؟! ایشان هم برای اینکه از زیر جواب فرار کند گفته که اینکه چیزی نیست، آن خواننده‌ای که مرگ بر امریکا را خوانده خودش ساکن امریکا شده!

*الان که مشخص شده این حرف شایعه است، اقدامی برای جلوگیری از پخش شایعه نمی‌کنید؟

ادعایی که مطرح کرده‌اند قابل پیگیری حقوقی است، ولی من دیگر حوصله انجام این کار‌ها را ندارم.

*چهار دهه پیش، شما «ننگ به نیرنگ امریکا» را خوانده‌اید، شرایط رابطه با امریکا نسبت به آن سال تغییری داشته؟

به نظرم نه تنها تغییر مثبتی نکرده بلکه بدتر هم شده است و می‌بینیم همه صفت‌هایی که حمید سبزواری در آن شعر برای امریکا وصف می‌کند هنوز هم وجود دارد. امریکا هنوز هم «دزد جهان‌خواره»، «عقرب جراره»، «روباه مکاره» و «مظهر شیطان» است، هیچ کدام از این صفت‌ها کمرنگ نشده که هیچ بیشتر هم شده است. برای همه هم ثابت شده که امریکا با ما دشمن است. در این همه سال که از اجرای آن سرود گذشته است، شما از امریکا غیر از این صفت‌ها چیزی دیده‌اید؟

* به نظرتان این قوت شعر «مرگ بر امریکا» ناشی از آینده نگری مرحوم حمید سبزواری است که با شناخت کامل این قطعه را سروده نبوده است؟!

آقای سبزواری با کلامی مستحکم و محترمانه، کثیف‌ترین صفت‌های امریکا را بیان کرده است.

*حدود ۴۰ سال از زمانی که این ترانه را خوانده‌اید، گذشته است، الان چه حسی نسبت به آن دارید؟

بنده با کمال افتخار عرض می‌کنم که خوب کردم آن ترانه را خواندم و هنوز هم به آن اعتقاد دارم. من نه کارمند دولت هستم، نه نظامی‌ام، نه وکیل و وزیر هستم، صرفاً به عنوان یک ایرانی منتقد، اعتراض خودم را نسبت به امریکا بیان کرده‌ام. سرود انقلابی «امریکا امریکا، ننگ به نیرنگ تو» سروده مرحوم حمید سبزواری و با آهنگسازی احمدعلی راغب است که در سال ۵۸ و تقریباً همزمان با اشغال سفارت امریکا از سوی دانشجویان پیرو خط امام، تولید و از صداوسیما پخش شد. این ترانه تا به امروز یکی از مشهورترین و خاطره‌ساز‌ترین آثار موسیقایی ضداستعماری و ضد امریکایی است که توسط هنرمندان ایرانی تولید شده است.