سینماژورنال/محمدصادق عابدینی: محمد سرافراز، رئيس سازمان صداوسيما پيش از عيد، گفت‌و‌گوي مفصلي با روابط عمومي اين سازمان انجام مي‌دهد و در آن مصاحبه از شبكه‌هاي ماهواره‌اي به عنوان رقباي صداوسيما ياد مي‌كند و از تلاش صداوسيما براي تضعيف اين شبكه‌ها مي‌گويد. وي از سياست جذب حداكثري نيز سخن مي‌گويد. اين دو راهكار صداوسيما در ايام نوروز خود را جلوه‌گر كرد.
خطوط قرمز فرضی قابل جابه‌جایی‌اند!
موسيقي از همان سال‌هاي اوليه پيروزي انقلاب اسلامي چالشي بزرگ را در صداوسيما به راه انداخت. بحث‌هاي شرعي مرتبط با موسيقي با وجود عملكرد محتاطانه صداوسيما چه در تلويزيون و چه در راديو انتقادهاي تندي را به همراه داشت به نحوي كه در دهه60 يكي از خطباي وقت نماز جمعه تهران نسبت به پخش موسيقي از برنامه‌هاي صداوسيما به تندي موضع مي‌گيرد و باعث استفتاي رئيس وقت صداوسيما از امام خميني(ره) مي‌شود. با ورود امام(ره) و پاسخي كه به سؤالات مطرح شده رئيس سازمان داده مي‌شود، بنيانگذار انقلاب اسلامي از صداوسيما دفاع می‌کند و از فشار انتقادها كاسته مي‌شود.
با اين وجود تا به امروز موسيقي همچنان خط قرمز فرضی پر رنگي در برنامه‌هاي راديو و تلويزيون به شمار می‌رفت. اما نوروز 95 اين موضوع به ابزار ايجاد جاذبه براي برنامه‌هاي تلويزيوني تبديل شد. حجم بالاي حضور موسيقي كه به طور خاص خوانندگي و اجراي قطعات موسيقايي بود، باعث شد تا اين شبهه به وجود آيد كه مي‌شود خطوط قرمز فرضی را در صداوسيما و جابه جا كرد!
حمله علاقه‌مندان به استيج جام جم
در نوروز 95 همزمان سه مسابقه خوانندگي از شبكه‌هاي سيما پخش مي‌شد. جالب اينجا است كه ايده اين مسابقات و نحوه برگزاري آن شباهت غيرقابل انكاري به برنامه‌هاي ماهواره‌اي داشت.
سيستم برگزاري از جمله انتخاب داوطلبان، آموزش‌هاي اوليه خوانندگي و تمرين با داوطلبان، رأي‌گيري، اجرا و نحوه داوري با نمونه‌هاي ماهواره‌اي مشابه و حتي مطابق بود.
به غير از مسابقات خوانندگي، دعوت از خوانندگان براي اجرا در اكثر برنامه‌هاي نوروزي به بخش ثابتي تبديل شده بود. با توجه به اينكه موسيقي بخش اعظمي از برنامه‌هاي شبكه‌هاي ماهواره‌اي فارسي زبان را تشكيل مي‌دهد، مي‌شود اين احتمال را داد كه صداوسيما در نيازسنجي مخاطبانش و ميزان بينندگان ماهواره، به اين نتيجه رسيده باشد كه مي‌توان با بالابردن برنامه‌هاي مجاز در تلويزيون، مردم را از ديدن برنامه‌هاي غيرمجاز دور كرد. برنامه‌سازان تلويزيون حتي در برابر انتقاد از كپي بودن برنامه‌هاي خوانندگي واكنش نشان داده و اين اتهام را رد كرده‌اند.
باربد بابايي مجري برنامه شب كوك كه مسابقه خوانندگي شبكه نسيم به شمار مي‌رفت، در آخرين برنامه كه بعد از انتخاب برگزيدگان شب كوك پخش شد، از كساني كه اين برنامه را مشابه برنامه‌هاي ماهواره‌اي مي‌دانستند انتقاد كرد! وي حتي وعده دور جديد شب كوك را نيز داد كه نشانه‌اي از علاقه شبكه نسيم براي ادامه مسير فعلي است.
لباهنگ؛ تمرين شوهاي تلويزيوني
شبكه نسيم به غير از «شب كوك» برنامه خندوانه را نيز داشت كه در آن مسابقه «لباهنگ» اجرا مي‌شد. در اين برنامه بازيگران سينما و تلويزيون اقدام به لب‌زدن پلي بك خوانندگان داخلي مي‌كردند.
اين مسابقه كه بخش مقدماتي آن در نوروز به اتمام رسيده و اكنون بخش دوم آن در حال اجرا است، از طريق سيستم رأي‌گيري مردمي برندگان هر مسابقه را مشخص مي‌كند كه آمار رأي‌ها نشانه‌اي از استقبال بينندگان از اين مسابقه بود. ساختار اين برنامه شباهت زيادي به شوهاي تلويزيوني دارد و حضور بازيگران باعث مي‌شد تا هر اجرا برخلاف اجراي خواننده اصلي داراي اكت‌هاي بيشتري باشد كه استقبال حضار در استوديو را نيز در پي داشت. مهران مديري نيز در برنامه «دور همي» از حضور خوانندگان و اجرا در حضور تماشاگران استفاده كرد.
استوديوي بزرگ اين برنامه امكان اجراهاي متفاوت تر را به خوانندگان مي‌داد. مهران مدیری در اولين همكاري با شبكه نسيم، «دورهمي» را ساخت، برنامه‌ای که اين روزها به دليل رفتار عجيب وی با مهمانان، انتقادهاي تندي را در بين بينندگان تلويزيون در‌پي داشته است. اين انتقادها بيشتر معطوف به زدن موي مهمانان برنامه توسط مديري مي‌شود كه آخرين نفر نيما فلاح همسر سحر ولد بيگي بود كه در پي پاسخ ندادن به سؤال مهران مديري درباره بدترين بازيگر سينماي ايران، موهايش از ته زده شد. اگرچه اين رفتار با واكنش قائم مقام معاونت سيما و تذكر به تهيه كننده برنامه همراه شد، اما همين انعطاف‌پذيري صداوسيما در برابر رفتار‌هايي كه تا به حال در تلويزيون سابقه نداشته، باز هم نشانه‌اي از نرم شدن در برابر خطوط قرمز قبلي است.
4ضلع موفقيت «نسيم»
فارغ از اينكه دورهمي تذكر گرفت، شبكه نسيم موفق‌ترين شبكه سيما در نوروز بود. گزارش‌هاي غيررسمي نشان مي‌دهد بيشترين پيگيري برنامه‌هاي نوروزي مربوط به شبكه نسيم بوده است؛ شبكه‌اي كم سن وسال با رويكرد سرگرمي كه نشان داد مي‌توان با حذف شبكه‌هاي كم بيننده، كار كيفي انجام داد و مجموعه‌اي از طنز، سرگرمي و موسيقي را براي فراهم آوردن اوقاتي شاد در نوروز به ارمغان آورد. «خندوانه»، «دورهمي»، «شكر آباد» و «شب كوك» چهار ضلع موفقيت نوروزي نسيم بودند.
مجري‌هاي خط قرمزي باز مي‌گردند
رضا رشيدپور، شومن تلويزيون كه علائق آشكار سياسي نيز دارد، مدت‌ها بود كه از تلويزيون كنار گذاشته شده بود. رشيد پور با برنامه «ديد در شب» كه در سايت آپارات بارگذاري مي‌شد، مخاطبان خودش را پيدا كرده بود و هر هفته مهمانان خاص و سؤال‌هاي خاصي را مطرح مي‌كرد كه گاهي پاسخ‌هاي مهمان‌ها حاشيه‌دار نيز مي‌شد.
اما صداوسيما در عيد اين مجري را با برنامه «صفر- صفر» به تلويزيون برگرداند و عملاً برنامه رشيدپور را در آپارات تعطيل كرد. گفته مي‌شود مهمانان رشيدپور در تلويزيون همان ليستي بوده است كه وي براي برنامه «ديد در شب» مي‌خواسته آنها را دعوت كند.
صراحت اين شومن در پرسيدن سؤال باعث شده «صفر – صفر» نيز به راحتي اجراهاي رشيدپور در آپارات باشد. بازگشت رشيدپور، فرزاد حسني، ژيلا صادقي و صحبت از برگشت ساير مجريان سال‌هاي گذشته كه به خاطر مسائلي از تلويزيون بيرون گذاشته شده بودند، همان جذب حداكثري است كه سرافراز وعده آن را داده بود. گفته مي‌شود آنچه به عنوان برخي خطوط قرمز در سازمان ناميده مي‌شود، بعضاً ناشي از رفتار‌هاي سليقه‌اي بوده كه در طول سال‌ها به يك عرف رسانه‌اي تبديل شده است؛ مطلبي كه در صحبت‌هاي غيررسمي بعضي از مديران سيما نيز به چشم مي‌خورد و اكنون با جابه جايي و كمرنگ شدن بعضي از آنها اميد به مخاطب‌پسند شدن برنامه‌هاي سيما افزايش يافته است. الگوهاي برنامه‌سازي نوين كه در نمونه‌هايي مانند «خندوانه» خودنمايي مي‌كند، استانداردهاي برنامه‌هاي رسانه ملي را افزايش داده است و شايد به همين دليل است كه فراگيرترين رسانه داخلي در برابر تغييرات انعطاف بيشتري به خرج مي‌دهد.
