روایت سرراست زندگی (۱+۱۲) کارگردان ایرانی در «دکوپاژ»⇐از جوزانی تا پوراحمد/از افخمی تا داوودنژاد/از دری تا شورجه و…
سینماروزان: نشست خبری مجموعه مستند «دکوپاژ» با حضور تهیه کننده و عوامل این مستند که به زندگی و آثار کارگردانان مهم و مطرح سینما می پردازد برگزار شد، این مجموعه شامل 13 قسمت است که 6 کارگردان جوان این 13 قسمت را کارگردانی کرده اند.
اکبر شاهی مدیر گروه مستند شبکه افق، سید مازیار هاشمی طراح، تهیه کننده و کارگردان، محمدتقی فهیم منتقد سینما و تلویزیون، سهیل سلیمی کارگردان، وحید کاشی کارگردان، مهدی زنگنه کارگردان و شاعر اهل بیت، سهیل نظری تدوینگر، وحید شیخ لر کارگردان و اکبر سلطانزاده مدیر تولید حضور داشتند.
سید مازیار هاشمی تهیه کننده مستند پرتره «دکوپاژ» در ادامه درباره این مستند بیان داشت: با سابقه‌ای که در این مدت داشتم، نیازی به تعریف و تمجید شبکه خاصی ندارم. طرح این اثر را 6 سال پیش مطرح کردم، اما هیچ یک از شبکه‌های تلویزیونی حاضر نشدند پای این مستند بایستند. حتی همه گفتند برنامه‌ای گفت‌وگو محور بگیر اما قبول نکردم. تا به حال در شبکه افق کار نکرده بودم و طرح این مستند را نیز خودم ارائه دادم. پرتره 30 مدل ساختاری دارد، اما پرتره‌ای که ما روایت می‌کنیم قصه گو و روایی است. معتقدم جایگاه هنرمندان ما در برنامه‌های جُنگ شبانه نیست و باید در این قبیل برنامه‌ها مثل مستند پرتره حاضر شوند که شان شان حفظ شود.
وی ادامه داد: سه سال پیش این طرح را به سلیم غفوری دادم و تصویب شد. با حمایت‌های مستقیم مدیر گروه تا به اینجا پیش رفتیم. بعد از آن آقای غفوری مدیر شبکه مستند شد و آقای اکبرشاهی به شبکه افق آمد. طبق رسمی که در تلویزوین وجود دارد زمانیکه مدیر شبکه‌ای تغییر می‌کند باید از تولید ادامه کار صرف نظر کنید، اما با حمایت‌های اکبرشاهی این پروژه را به پایان رساندیم.
هاشمی در ادامه درباره انتخاب سوژه هر کارگردانی گفت: می‌دانستم که آقای زنگنه به مسعود جعفری جوزانی علاقه دارد و به همین خاطر این بخش را به او سپردیم. این موضوع در مورد هر کدام از کارگردان‌هایمان نیز صدق می‌کند. قبل از شروع تولید هر قسمت به یک قصه رسیدیم، اما در بخش محتوایی مطالعه و تحقیق‌های بسیاری داشتیم. به هر حال ساخت مستند باید دقیق‌تر از یک اثر داستانی باشد.
وی درباره ادامه ساخت این مستند نیز گفت: طرح اولیه ما پرداخت به زندگی کارگردان‌های مؤلف سینمای ایران بود. خیلی از افراد دیگر و معروف در لیست‌مان بودند اما باید دید که نظر مسئولان سازمان برای ادامه تولید این مستند پرتره چیست؟
هاشمی با اشاره به سختی‌های تولید این مستند نیز بیان داشت: همه افرادی که درباره زندگی‌شان مستند ساختیم، هر کدام به نحوی درگیر کار خود بودند و به خاطر تولید این مستند از کار و زندگی خود زدند. شورجه مشغول نگارش سریال موسی(ع) بود، داوودنژاد را چند بار شمال بردیم و همراه با پوراحمد چندین لوکیشن مختلف در فیلم‌هایش را در تهران و خارج از تهران رفتیم. حتی جوزانی در بخش‌هایی از این مستند فیزیک ظاهری و کوتاهی و بلندی ریش او دیده میشود که به دلیل فواصل زمانی مختلفی است که در آنها ضبط داشتیم. در پایان همه اینها به ما گفتند تو اولین فردی هستی که شهامت تولید مستند پرتره را در ایران داشتی.
وی ادامه داد: اگر کیومرث پوراحمد و علیرضا داوودنژاد نبودند قطعا این مستند تولید و ساخته نمی‌شد، همه ما می‌دانیم که آدم‌های سینمایی دوست ندارند مردم و مخاطبین از زنرگی شخصیشان چیزی بدانند و ما در چنین شرایطی با دوربین به خانه آنها رفتیم.
این تهیه کننده و کارگردان همچنین در پاسخ به این سوال که با وجود حضور سلیم غفوری در شبکه مستند، چرا این مجموعه مستند را به شبکه مستند نبردید؟ گفت: شبکه افق از همان ابتدا پای این کار ایستاد و از آن دفاع کرد و از نظر اخلاقی درست نبود که آن را به شبکه دیگری ببرم. اما اگر در حین تولید مسئولان شبکه افق می‌گفتند ما این کار را نمی‌خواهیم، من اجازه داشتم تا آن را به شبکه دیگری ببرم.
وی درباره انتخاب نام «دکوپاژ» گفت: این عنوان با ساختار و ماهیت این مجموعه هماهنگ بود. هر هنرمندی باید دکوپاژ را بشناسد چراکه بخشی از هنر است و در اصطلاح می‌گویند هر کارگردانی را با دکوپاژ کردنش می‌شناسند. دکوپاژ در عالم فیلم‌سازی اهمیت دارد و بعد از فیلم‌نامه، دومین فاکتوری است که سرنوشت فیلم را مشخص می‌کند.
اکبر شاهی مدیر گروه مستند شبکه افق در ادامه نشست خبری ویژه برنامه ایام عید شبکه افق گفت: به این دلیل که خودم در سینمای جوان تجربه ساخت مستند داشتم می‌گویم که تولید مستند کار سختی است. مخصوصا مستند پرتره که سخت‌ترین ژانر تولیدی در این بخش است. در این اثر مستندسازان بی واسطه آمدند و شجاعانه به سمت موضوعاتی رفتند که مخاطب پسند باشد و علاوه بر این بتواند مردم را با جهان بینی کارگردان‌های مختلف آشنا کند که اتفاقا با آثارشان نوستالژی دارند. از همه مهمتر اینکه بیان دغدغه کارگردان‌ها در تولید این مستند بسیار مهم است.
وی ادامه داد: باید امثال مستندهایی نظیر «دکوپاژ» ادامه پیدا کند چراکه تا به حال حق مطلب در این حوزه ادا نشده است. در مورد انتخاب کارگردان‌ها نیز باید بگویم که این انتخاب‌ها به درستی انجام شده است و در حوزه‌های مختلف هنری مثل بازیگری و … هم می‌توان چنین مستندهایی تولید کرد.
مدیر گروه مستند شبکه افق افزود: «دکوپاژ» هر شب ساعت 22:30 از شبکه افق پخش میشود و بازپخش آن فردای همان روز ساعت 16 خواهد بود. همچنین بخش عمده‌ای از برنامه‌های شبکه افق در ایام نوروز به مستندهای تولید شده برمی‌گردد. مجموعه مستند «رادیو تاکسی»، «سیم آخر» به ترتیب از برنامه‌های هستند که قرار است در نوروز 96 از این شبکه پخش شوند. علاوه بر این هر روز یک فیلم بلند مستند آماده پخش داریم.
در ادامه این نشست محمدتقی فهیم منتقد سینما و تلویزیون نیز سخنان خود را با گرامیداشت یاد و خاطره زنده یاد علی معلم گفت: قبل از هر چیز جا دارد تا درگذشت علی معلم را به اهالی هنر و سینما تسلیت بگویم. او سبک و سیاق خاصی در نقد داشت و اهل این نبود که بخواهد با نقدهایش فیلمی را از چرخه اکران پایین بکشد. معلم اگر می‌خواست اثری را نقد کند، با مثال معرفی می‌کرد و نباید فوتش را دست کم گرفت. این ضایعه را به علی معلم دامغانی پسر عموی او نیز تسلیت می‌گویم.
وی در ادامه با اشاره به مستند «دکوپاژ» گفت: من قسمتی که به زندگی کیومرث پوراحمد پرداخته بود را به طور کامل دیدم و به پرتره سازی در کشورمان بیش از گذشته امیدوار شدم، چراکه تاریخ پرباری در این بخش نداریم، اما متاسفانه مستند در سبد مصرفی خانوار قرار ندارد. تاریخ مستندسازی‌مان نیز در گونه شناسی تبحر آنچنانی ندارد.
این منتقد ادامه داد: در مستندسازی ما تعریف درستی درباره مستند پرتره وجود ندارد و به نسبت دنیا کمی از این ژانر هنری دور هستیم. در کشورمان موضوعات مهمی وجود دارد از جمله آموزشی، تربیتی و … اما در این میان بیشترین حجم از مستندهای ما به پشت صحنه‌های فیلم‌های سینمایی برمی‌گردد و در سایر حوزه‌ها دستمان خالی است.
فهیم در ادامه بیان داشت: مستند «دکوپاژ» به مستندهای پرتره نزدیکی بسیاری دارد. بی تردید هر چه در اینگونه مستندها دوربین به سوژه نزدیک‌تر شود، پرتره موفق‌تری خواهیم داشت. معمولا در مستندها اطلاعات زیادی به مخاطب داده نمی‌شود، اما در این مجموعه مستند سعی شده بود تا اطلاعات بیشتری به مخاطب ارائه شود و هرچه لازم است را در این تعامل دو طرفه منتقل کند.
وی در ادامه با اشاره به عدم فاصله از جامعه در این دست مستندها نیز بیان داشت: در تولید مستند پرتره نباید از جامعه فاصله بگیریم و سازندگان نباید به همان ویژگی‌هایی که مردم از هنرمندان می‌دانند، بسنده کنند. در اصل مستند خوب آن است که یک برهه از تاریخ کشور را با آن فرد معرفی کنیم، اگر بخواهیم سطح پرتره سازی در کشور را بررسی کنیم، باید اتفاق‌های پیرامون زیستی و … را به خوبی بشناسیم و می‌توانیم در همان شرایط،نقدی به دوران حاکمیت داشته باشیم.
این منتقد ادامه داد: در دکوپاژ باید دقت شود که برای چه رنج سنی این مستندها تولید می‌شوند، برای مثال اگر قرار باشد در مورد زندگی کیومرث پوراحمد مستند پرتره بسازیم باید به سمت لایه‌هایی از زندگی او برویم که تا به حال مخاطبان در آن زمینه ورود و اطلاعاتی نداشته‌اند
فهیم افزود: فکر می‌کنم آقای هاشمی می‌توانست در بخش پوراحمد نکته‌های بیشتری را نیز نشان دهد، ضمن اینکه در این مستند دیده شد در چندین لوکیشن از کیومرث پوراحمد تصاویری گرفته میشود و هماهنگی برای تولید همین تصاویر اصلا ساده نیست.
وی ادامه داد: این اثر در سقف تولیدات کشور ما سطح بالایی دارد و فکر می‌کنم مخاطبان خوبی هم خواهد داشت.
سهیل سلیمی کارگردان قسمت‌های مربوط به محمدرضا آهنج، مسعود آب پرور و سلیم غفاری با یادی از مرحوم علی معلم گفت: اولین بار توسط مجله دنیای تصویر با هنر آشنا شدم.
وی افزود: وقتی برای اولین بار برای ساخت این مجموعه مستند دعوت شدم، آقای هاشمی گفت: می‌خواهم فیلم مستند بسازم و ما هم باید ساختار فیلم را در نظر می‌گرفتیم. همین موضوع باعث می‌شد تا کار برای ما سخت و پیچیده شود چراکه این افراد و بزرگان هنری در حال حاضر حضور دارند. افرادی که من برای تولید مستندهایشان انتخاب شدم، غالبا از افرادی بودند که با نوع سینمای خودم هماهنگی داشتند.
سلیمی در ادامه عنوان داشت: در ابتدا با هر کدام از این افراد گفت‌وگویی انجام می‌دادیم و بعد به یک ویژگی خاص می‌رسیدیم که تا به حال هیچ مخاطبی از آن مطلع نبوده و در ادامه بر همان اساس نگارش را آغاز می‌کردیم. برای مثال در مورد سلیم غفاری دیدم که نوستالژی در ذهنش از سینما وجود دارد و خاطرات کودکی‌اش برایم جالب بود. همین را پایه اصلی مستند کردم که اثری نوستالژیک بود. اما درباره آب پرور دیدم که روحیه به شدت اکشن دارد و قصه را به سمتی بردم که مخاطب بتواند جهان بینی او را بشناسد و همین باعث شد تا این کارگردان‌ها را برای مخاطب تفکیک کنم. محمدرضا آهنج نیز سیر مراحلی که تا به اینجای کارش طی کرده برایم جذاب بود و سبک و فرم جدیدی را طراحی کردم که به ساختار لطمه نزند.
وی ادامه داد: در کل این مجموعه به دلیل تسلط هاشمی روی کارش، هوشمندانه پیش رفت. کمتر دیده بودم که تهیه کننده‌ای تا این اندازه با کارش همراه باشد. حضور او به نوآوری من کمک بسیاری کرد. هر قسمت از این مستند اتفاقی جدید و فیلمی مجزا است حتی لنزهای دوربین‌هایمان هم در هر قسمت با قسمت دیگر تفاوت دارد.
وحید کاشی کارگردان قسمت «عباس رافعی» گفت: به این دلیل که فیلم «فصل فراموشی فریبا» را خیلی دوست داشتم ترجیح دادم تا درباره کارگردان آن اثری مستند بسازم.
وی ادامه داد: این فیلم یکی از دوست‌داشتنی‌ترین فیلم‌هایی است که تا به حال دیده‌ام و به همین دلیل به سراغ عباس رافعی رفتم.
وحید شیخ لر کارگردان قسمت «علیرضا داوود نژاد، محمدعلی باشه آهنگر، جمال شورجه» نیز گفت: قصه زندگی هر فردی شنیدنی است و ما هم سعی کردیم تا به قصه زندگی شخصیشان نزدیک شویم.
هاشمی در ادامه این نشست نیز بیان داشت: نمی‌دانم در عالم رسانه و مطبوعات چه خبر است که بین علیرضا داودنژاد و جمال شورجه این همه فاصله دینی و مذهبی می‌اندازند این در شرایطی است که شورجه اخیراً گفته بود اگر داودنژاد بیشتر از من نماز شب نخوانده باشد کمتر از من نخوانده است. اما در افکار رسانه‌ای این طور نیست.
محمدتقی فهیم ادامه داد: مشکل اینجا است که بین دغدغه‌هایشان مرزبندی وجود ندارد و در این مورد سیاست‌‌گذاری درستی نشده است. اینکه در فرم کارشان تفاوت وجود داشته باشد را به نگاه سلیقه‌ای تشبیه می‌کنیم شورجه و داودنژاد افرادی ملی هستند و نگاهی واحد به صنعت داخلی دارند.
مهدی زنگنه کارگردان قسمت «مسعود جعفری جوزانی» درباره این مستند گفت: مستند دکوپاژ تصویری از وضعیت سینمای 30 سال اخیر را در اختیار ما قرار می‌دهد. منتها در این مستند تمامی سلایق وجود دارد و تفاوت سلیقه و نوع نگاه را خواهیم دید.
وی اظهارداشت:این اثر مشکلات ساختاری هم دارد اما اینها به خاطر تفاوت سلایقی است که در بین همه افراد وجود دارد سوای اینها یک انسان دنیای خودش را دارد حال اگر هنرمند هم باشد که سخت‌تر میشود. دکوپاژ می‌تواند برای افرادی که علاقه‌مند به فراگیری و آموزش کارگردانی هستند، کلاس بازیگری قلمداد شود و هم اینکه 30 سال زندگی کاریشان را می‌بینند. یکی از ویژگی‌های دکوپاژ ارائه تصویری از سینمای 30 سال گذشته و کلاس کارگردانی است.
فهیم درباره مستندسازی ادامه داد: در مستندسازی اسیر یک نوع نمایش از مجموعه عواملی هستیم که می‌خواهند معترض باشند. مستندسازی ما سردرگم و بی‌هدف است و دوستان فقط فکر می‌کنند که باید مستندهای معترض‌گونه بسازند و فکر نمی‌کنند اگر مشکلاتی داریم نقطه حمله کجا باید باشد؟
وی ادامه داد: مجموعه مستند پرتره «دکوپاژ» اثر سربلندی است و در تعریفی که از پرتره دادم قرار نیست این اثر را استانداردسازی جهانی قیاس کنیم. در همین کشور فیلم‌سازانی داریم که درباره وجدان بهترین فیلم‌ها را می‌سازند.
این منتقد سینما و تلویزیون در ادامه افزود: ما در شرایطی حرف می‌زنیم که مستندسازی در کشور برخی گرایش‌ها را تخریب می‌کند در حالی که می‌توانیم مستندهایمان را به کشورهای دیگر صادر کنیم، اما قدر خودمان را نمی‌دانیم.
وی با اشاره به نام این مجموعه مستند نیز گفت: این مستند باید برای مخاطب عام ساخته شود، اما وقتی نامش را دکوپاژ می‌گذاریم این احساس میشود که برای مخاطب خاص ساخته شده است. من از همان ابتدا با نام این مستند مشکل داشتم و معتقدم این نام برای هنرجوهای کلاس بازیگری امین تارخ جذاب است. نام این مستند آن را محدود به حوزه تخصصی می‌کند. متأسفانه در کشور ما 2 هزار مستند ساخته میشود که از این تعداد فقط 200 مستند قابلیت دفاع دارد و بقیه صرفاً برای مانور در جشنواره‌ها ساخته می‌شوند.
وی ادامه داد: در مورد قسمتی که اختصاص به کیومرث پوراحمد داشت نقدهای بسیاری شنیدم. برخی می‌گفتند ریتم این قسمت درست نبود. این در حالی است که رعایت ریتم برای من به شدت اهمیت داشت. ما مستند پوراحمد را به سینما حقیقت ارائه کردیم که با استقبال خوبی مواجه شد. ما نیز به این دلیل که با کارگردان‌های بزرگ و به نامی مواجه بودیم که همگی کاربلد و حرفه‌ای بودند نمی‌توانستیم مدام از ریتم کار ایراد بگیریم.
هاشمی افزود: زمانی که جواد طوسی مستند پرتره مسعود کیمیایی را ساخت از نزدیک با کیمیایی دوست و رفیق صمیمی بود و برای تولید یک قسمت از این مستند 4 سال مشغول بود. اما من برای تولید 13 قسمت از این مستند مدت زمان 3 سال وقت گذاشتم. باید بگویم نه انتقادپذیری و نه برآورد مالی ما با خارجی‌ها یکی نیست.
زنگنه نیز در ادامه سخنان سید مازیار هاشمی تهیه کننره این مجموعه مستند اظهارداشت: شاید بسیاری افراد بگویند لزومی نداشت این کار از شبکه افق پخش شود اما در جواب این سؤال باید بگویم هوشمندی دوستان در شبکه افق این بوده که این مستند را از این شبکه پخش کنند. وقتی حرف از گفتمان انقلاب اسلامی می‌زنیم فقط لازم نیست که جنگ را نشان دهیم ما در این مستند به زندگی افرادی پرداختیم که دغدغه‌شان همین گفتمان‌ها است.
فهیم در بخش دیگری از صحبت‌های خود گفت: حتی یادم هست در قسمت پوراحمد در بخشی به سمت شهید آوینی و دیدگاه‌های او می‌رود و چارچوب اثر در چارچوب گفتمان انقلاب اسلامی نشان داده میشود.
هاشمی در ادامه این صحبت‌ها افزود: تمام توانایی‌های‌مان را برای تولید این مستند به کار بستیم اگر قرار بود به جای این مستند فیلم یا برنامه تلویزیونی بسازیم این کارگردان‌های بزرگ حاضر نمی‌شدند در آن شرکت کنند. آنها متوجه شدند که بحث زندگی شخصی و حرفه‌ای‌شان برای ما مهم است.
وی افزود: با تولید این اثر به دنبال تجارت نبودم بلکه تمام دغدغه‌ام تولید این مستند بود. تمام کارهایی که تا به حال انجام داده‌ام دغدغه و علاقه‌مندی‌هایم بودند. باید بگویم که کارت چاپ کن نیستم و برای ساخت این مستند از کارگردان‌هایی استفاده کردیم که در حوزه خودشان مؤلف هستند.
سید مازیار هاشمی طراح و تهیه کننده مجموعه مستند دکوپاژ با اشاره به پخش این مجموعه در ایام نوروز 96 از شبکه افق گفت: مجموعه مستند پرتره دکوپاژ با موضوع زندگی و آثار کارگردانان سینمای ایران در 13 قسمت 50 دقیقه ای تهیه و تولید شده است.
وی افزود این مجموعه روایتی از زندگی و آثار کارگردانانی همچون کیومرث پوراحمد، مسعود جعفری جوزانی، علیرضا داودنژاد، جمال شورجه، بهروز افخمی، عباس رافعی، محمد حسین لطیفی، مسعود آب پرور، محمد رضا آهنج، علی غفاری، محمد علی باشه آهنگر، سید ضیاالدین دری، مهدی صباغ زاده است که تولید آن از سال 93 تا 95 به طول انجامیده است.
تهیه کننده مجموعه مستند دکوپاژ گفت : این مجموعه توسط کارگردانان جوان و با تجربه ای همچون وحید شیخلر، مهدی زنگنه، سهیل سلیمی، بیژن اعرابی، وحید کاشی کارگردانی شده که قسمت مربوط به زندگی و آثار کیومرث پوراحمد توسط اینجانب کارگردانی شده است.
عوامل این مجموعه مستند عبارتند از :
طراح و تهیه کننده : سید مازیار هاشمی، کارگردانان : وحید شیخلر (علیرضا داودنژاد، محمدعلی باشه آهنگر، جمال شورجه، بهروز افخمی ) مهدی زنگنه ( مسعود جعفری جوزانی، محمدحسین لطیفی، سید ضیاالدین دری ) سهیل سلیمی ( محمدرضا آهنج، علی غفاری، مسعود آب پرور ) وحید کاشی ( عباس رافعی ) سید مازیار هاشمی ( کیومرث پور احمد ) مدیر تصویربرداری: فرهاد طالبی نژاد ، صدابرداران : شاهین پورداداشی، امیر ترکمن، محمدجواد یمقی، محسن رفیعی ، مدیران تولید : روح الله مهرابی، اکبر سلطانزاده هاوستین، محمد ابراهیم عزیزی، تدوین : سهیل سلیمی، بابک حیدری، سهیل نظری، مرضیه ارجمندی، مهدی ایمانی. دستیار تهیه : مهدی صفی یاری . دستیار کارگردان: کیانوش نعیمی . امور مالی : سالومه سلطانزاده . دستیاران تولید : مصطفی مهرابی، وحید موسوی. دستیار صدا : میلاد مهربان . دستیاران تصویر : علی پزشکی، میثم خانی . مجری طرح : موسسه فرهنگی هنری سرزمین