زمزمه‌های راه‌اندازی تلویزیون خصوصی⇐آیا قوانین تغییر می‌کند؟
سینماژورنال/الناز خمامی‌زاده: زمزمه‌هاي راه‌اندازي تلويزيون خصوصي كم كم دارد به يك صداي واضح و علني تبديل مي‌شود تا شايد به واسطه آن قانون اساسي نيز دستخوش تغيير و تحولاتي شود. زمزمه‌هايي كه ابتدا با انتشار خبر تأسيس شبكه جهاني “ولايت” شروع شد و حالا به انتشار خبر راه‌اندازي دو شبكه خصوصي و ماهواره‌اي براي آستان قدس رضوي رسيده است.
مطابق نص صريح اصل 44 قانون اساسي در نظام جمهوري اسلامي ايران، راديو و تلويزيون دولتي است و تأسيس و راه‌اندازي شبكه‌هاي خصوصي راديو و تلويزيوني به هر نحو، مغاير اين اصل است.
بدين جهت انتشار و پخش برنامه‌هاي صوتي و تصويري از طريق سيستم‌هاي فني قابل انتشار فراگير (همانند ماهواره، فرستنده، فيبر نوري و غيره) براي مردم در قالب امواج راديويي و كابلي غير از سازمان صدا و سيماي جمهوري اسلامي ايران خلاف اصل مذكور است.
از شبکه امام رضا(ع) تا شبکه ولایت
اين پاراگراف در طول سال‌ها مانع از تأسيس شبكه‌هاي خصوصي و ماهواره‌اي در داخل كشورمان شده بود. حالا آستان قدس رضوي مذاكره با صدا وسيما براي ايجاد شبكه اختصاصي امام رضا (ع) را آغاز كرده و در تلاش براي تأسيس دو شبكه تلويزيوني ماهواره‌اي و يك شبكه تلويزيوني سراسري است.
جالب آنجا است كه انتشار اين خبر با خبر ديگري همزمان شده كه آن هم بر تأسيس شبكه ماهواره‌اي و خصوصي زير نظر «مؤسسه جهاني ولايت» دلالت دارد. يكي از مفاد قانوني اساسنامه اين مؤسسه تأسيس شبكه خصوصي است؛ قانوني از آن بابت كه ماده‌هاي اين اساسنامه به تصويب شوراي عالي انقلاب فرهنگي رسيده‌اند و مصوبات اين شورا نيز مستقيماً تبديل به قانون مي‌شود. اين دو خبر نشان مي‌دهند كه نظام رسانه‌اي كشورمان با يك اتفاق بزرگ رو به رو است. شبكه‌هاي خصوصي ولو در قالب مذهبي در راه هستند و اين براي سيستم اداره دولتي تلويزيون معاني زيادي دارد.
پيش از اين براي دور زدن قانوني كه مانع از تأسيس شبكه‌هاي خصوصي مي‌شد، راه‌هاي مختلفي مورد استفاده قرار مي‌گرفت. از جمله اين راه‌ها مي‌توان به تأسيس شبكه‌هاي اينترنتي اشاره كرد كه پخش از روي آنتن ندارند. تأسيس شبكه‌هاي ماهواره‌اي براي مخاطبان خارج از كشور همچون شبكه‌هاي مذهبي كه بعضاً از قم مديريت مي‌شوند از ديگر راه‌ها بوده است. شبكه « افق» را هم مي‌توان نمونه‌اي از شبكه‌هاي خصوصي تلويزيون ناميد. حتي ساختمان « افق» هم در خارج از محوطه مجموعه‌هاي تلويزيون ساخته شد.
درپیش گیری الگوی ناموفق “افق”؟؟
از آنجا كه صحبت درباره راه‌اندازي شبكه جهاني “ولايت” تنها در حد يك بند از بندهاي اساسنامه اين مؤسسه جهاني بوده و از شبكه افق نيز هيچگاه علناً به عنوان يك شبكه خصوصي ياد نشده است، دو شبكه خصوصي و ماهواره‌اي آستان قدس رضوي را مي‌توان اولين شبكه‌هاي خصوصي و ماهواره‌اي كشور ناميد.
آيا اين شبكه‌ها هم الگوي «افق» را در پيش مي‌گيرند که متأسفانه الگوی موفقی نبوده است يا قرار است تصوير جديدي از شبكه‌هاي خصوصي را به مخاطبان تلويزيون ارائه دهند؟ اگر با راه‌اندازي اين شبكه‌ها موافقت شود، درون‌مايه و محتواي قوي آنها است كه اهميت زيادي خواهد داشت چه بسا در سطح رسانه ملي نيز كميت هيچگاه نتوانسته جاي كيفيت را بگيرد.
لزوم به وجود آمدن شبکه های خصوصی
پيش از اين در فروردين سال 88 مركز پژوهش‌هاي مجلس شوراي اسلامي در گزارشي مهم و كمتر ديده‌شده‌اي در خصوص لزوم به وجود آمدن شبكه‌هاي تلويزيوني خصوصي در كشور منتشر كرده بود.
در اين گزارش تأكيد شده بود: «جلوگيري از راه‌اندازي تلويزيون‌هاي ماهواره‌اي با توجه به طراحي پايگاه‌هاي اينترنتي متنوع و متعدد نمي‌تواند عامل بازدارنده مؤثري در راه ارتباط‌گيري با مخاطبان داخلي به ويژه جوانان ايران با گرايش بالا به سوي اينترنت باشد، زيرا در دنياي اينترنت داستان به كلي با دنياي تلويزيون‌هاي ماهواره‌اي فرق مي‌كند و احتمال دسترسي به سايت تلويزيون‌هاي ماهواره با توجه به طراحي و ساخت روزانه صدها فيلترشكن بسيار سهل‌تر است. بنابراين بهتر است ضمن راه‌اندازي تلويزيون‌هاي رقيب با درون‌مايه تحليلي قوي، از ظرفيت سايت‌ها و پايگاه‌هاي مختلف اينترنتي نيز در اين زمينه استفاده شود.»
ایجاد امکانی تازه
پيش‌بيني مركز پژوهش‌هاي صدا و سيما سال‌ها است كه به حقيقت پيوسته است. به هر حال ساليان سال است كه مردم با شبكه‌هاي محدود رسانه ملي خود را سرگرم مي‌كنند و شبكه‌هاي ماهواره‌اي در كمين اين محدوديت همواره خطري بزرگ براي خانواده ايراني بوده است.
به راه افتادن شبكه‌هاي خصوصي و ماهواره‌اي پايبند به جمهوري اسلامي ايران مي‌تواند به معناي گسترش طيف شبكه‌هاي سرگرم‌كننده تلويزيوني و ماهواره‌اي و پوشش سليقه‌هاي مختلف باشد. چه بسا شايد سال‌ها اداره دولتي تلويزيون جواب نداده و اكنون امكان تازه‌اي در راه است. آیا توالي اين اتفاقات ممکن است به رفع موانع قانونی این مسیر بینجامد؟ باید منتظر ماند و اوضاع را رصد کرد…