سینماژورنال: محسن رضایی دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام پنجشنبه شب سیزدهم خردادماه، با حضور در برنامه گفتگومحور “تیتر امشب” شبكه خبر رسانه ملی ضمن بیان اظهارنظراتی درباره پروژه “نفوذ” به طرح مسأله‌ای پرداخت درباره كشف توطئه ساخت فیلمی با عنوان “شهید آمریکایی” که قرار بوده به جهت تطهير آمريكا، در دوره نفوذ نرم يعني سالهاي اخير در ایران ساخته شود.
به گزارش سینماژورنال “شهید آمریکایی” بنا به گفته رضایی فیلمی است در امتداد پروژه نفوذ که داستانش درباره یک آمریکایی است که در زمان مشروطه به ایران می‌آید و در جریان وقایع مشروطه کشته میشود.
آنچه از فحوای کلام رضایی برمی‌آید این سوال را ایجاد می کند که آیا اشاره او به فیلمنامه “باسکرویل” است که مسعود جعفری جوزانی آن را نگاشته بود و بعد از انتشار فیلمنامه “باسکرویل” بنا داشت آن را تولید هم کند؟
جدا از اينكه سازنده “شيرسنگي” و “در چشم باد” در اكثر ساخته هاي تاريخي‌اش به غرب تاخته و بعید است چنین چهره ای به دنبال تولید پروژه‌ای برای تطهیر آمریکا بوده باشد، سابقه ساخت “باسكرويل” به دو دهه قبل و سالها پیش از ساخت سريال “در چشم باد ” باز مي‌گردد.
اما باسکرویل که بود؟
فیلمنامه “باسکرویل” داستان زندگی “هاوارد باسکرویل” آموزگاری آمریکایی را روایت می‌کرد که در جریان انقلاب مشروطه برای تدریس به ایران آمده و آگاهانه درگیر تلاش برای شکستن محاصره تبریز توسط قوای محمدعلی شاه می شود.
“هاوارد کانکلین باسکرویل” که فارغ التحصیل دانشگاه پرینستون بود، در پاییز ۱۹۰۷ برای تدریس تاریخ به تبریز آمد. ورود او به ایران مقارن با دوره‌ای بود که محمدعلی‌شاه در تهران مجلس را به توپ بسته و اساس مشروطه را برچیده و دوره استبداد صغیر را در ایران حاکم کرد.
در همان دوران، مردم تبریز به رهبری ستارخان و باقرخان برای اعاده مشروطیت به پا خاسته و به دنبال آن، نیروهای طرفدار شاه، اقدام به محاصره تبریز کردند.
پس از ۱۱ ماه محاصره و بر اثر کمبود دارو و غذا، دسته‌ای در تبریز به نام “فوج نجات” به رهبری باسکرویل، برای شکستن محاصره تشکیل شد. باسکرویل، که دوره سربازی را در آمریکا دیده بود، به قول خودش به‌جای نقالیِ تاریخِ مُردگان، تصمیم گرفت مشق نظامی به جوانان بیاموزد.
در همین ایام، مرگ سیدحسن شریف‌زاده، دوست و یار نزدیک باسکرویل، چنان او را منقلب کرد که در جواب همسر کنسول آمریکا در تبریز، که از او خواسته بود از صف مشروطه‌خواهان جدا شود، ضمن پس‌دادن پاسپورتش گفت: تنها فرق من با این مردم، زادگاهم است، و این فرق بزرگی نیست.
- هاوارد باسکرویل
در جریان نبردی که در شام غازانِ تبریز بین گروه فوج نجات به رهبری باسکرویل و محاصره‌کنندگان به وقوع پیوست، باسکرویل بر اثر گلوله‌ای که به سینه‌اش اصابت کرد، کشته شد.
پس از مرگ وی، مراسم تشییع جنازه‌ای با حضور مردم در گورستان ارامنه تبریز برگزار شد که به گفته “آلبرت چارلز راتیسلاو” کنسول وقتِ انگلیس در تبریز، مراسمی بسیار تأثیرگذار بود.
چندی بعد، ستارخان، تفنگ باسکرویل را که در هنگام کشته‌شدن در دست داشت، با حک‌کردن نام و تاریخ کشته‌شدنش در پرچم ایران پیچیده و برای خانواده‌اش در آمریکا فرستاد.
تاریخچه تولید پروژه سینمایی “باسکرویل”
فیلمنامه “باسکرویل” را مسعود جعفری جوزانی در ابتدای دهه هفتاد و بعد از برخورد با این شخصیت در خلال یکی از تحقیقات تاریخی خود نگاشت.
پیش از جوزانی آخرین متنی که درباره باسکرویل نوشته شده بود توسط یکی از دانش آموزان باسكرويل بود که آن هم متعلق به دهه 50 میلادی بود.
این دانش آموز “صادق رضازاده شفق” نام داشت که در ماجرای “فوج نجات” در کنار باسکرویل به مبارزه پرداخت. رضازاده شفق یک جزوه 4 صفحه‌ای درباره باسکرویل نوشته بود و شاید تکان دهنده ترین بخش این جزوه هم کشته شدن باسکرویل بود.
جعفری جوزانی امتیاز ساخت فیلمنامه “باسکرویل” را در سال 73 به قیمت 800 هزار تومان به حوزه هنری واگذار می‌کند اما در سال 76 و در دوران دولت اصلاحات وقتی شرکتی آمریکایی برای تولید این فیلمنامه ابراز علاقه می‌کند جوزانی مجبور میشود فیلمنامه را به دو برابر رقم فروش یعنی 1 میلیون و 600 هزار تومان بخرد.
در همین زمان فیلمنامه توسط نشر ابتکار به چاپ رسید و در چاپ دوم برگردان انگلیسی آن هم قرار داده شد.
شروط تهیه کننده آمریکایی از سوی وزیر ارشاد اصلاحات پذیرفته نشد
قبل از کلید خوردن “باسکرویل” تهیه کننده آمریکایی که بودجه‌ای ویژه هم برای این کار درنظر گرفته بود چند شرط برای جوزانی می‌گذارد و از جمله اینکه برای بالا بردن کیفیت محصول نهایی، شستشوی نگاتیوها و مونتاژ در استودیویی در هالیوود انجام شود.
جوزانی این شرایط را برای سیف‌ا.. داد معاونت سینمایی وقت بیان می کند و داد نیز جلسه‌ای مشترک با حضور عطاءا.. مهاجرانی وزیر ارشاد وقت برگزار می‌کند.
در آن جلسه اما وزیر ارشاد دولت اصلاحات امکان خروج نگاتیو و مونتاژ در خارج از کشور را منتفی دانسته و به این ترتیب تهیه کننده آمریکایی هم قید کار را زد.
بعدتر شرکتی کانادایی برای تولید این فیلمنامه ابراز تمایل نشان داد که در نهایت این همکاری هم به دلایل مختلف میسر نشد.
- مسعود جعفری جوزانی
حضور براد پیت در نقش باسکرویل
به گزارش سینماژورنال جالب است در همان دورانی که جعفری جوزانی در حال مذاکره با طرف آمریکایی بود، روزنامه “فیگارو” گزارشی منتشر کرد در این باره که تهیه کننده آمریکایی “باسکرویل” قصد دارد از “براد پیت” در نقش اصلی فیلم که نقش “هاوارد باسکرویل” باشد استفاده کند.
“باسکرویل” در نهایت به تولید نرسید اما انتشار فیلمنامه اش سبب ساز آن شد که چهره‌های گمنامی در خارج از ایران و از جمله آمریکا با گرته برداری از آن متونی را نوشته و به نام خود منتشر کنند.
از جمله این گمنامان فیلمنامه نویسی درجه دو در هالیوود بود که با اضافه کردن یک سکانس به ابتدای فیلمنامه جوزانی آن را برای ساخت در اختیار “مل گیبسون” کارگردان “تمام مصائب مسیح” قرار داد که البته مل گیبسون بعد از اندکی بررسی متوجه ماجرا شد.
یکی دیگر از سارقان فیلمنامه “باسکرویل” یک ایرانی مقیم کانادا بود که با حضور در شبکه معاند “صدای آمریکا” از متعلق بودن این فیلمنامه به خود سخن گفت؛ ادعایی که با واکنش برخی از کارشناسان ادبیات کشور به چالش کشیده شد.
