محمد حمیدی مقدم: آغاز دوره تحول در سینمای مستند/ ویترین فیلم‌های جشنواره هفدهم رنگارنگ است
سینماروزان/پیمان اسماعیلی: محمد حمیدی مقدم دبیر هفدهمین جشنواره بین‌المللی فیلم مستند ایران «سینماحقیقت» با اشاره به شروع دوران تحول و نوزایی در سینمای مستند ایران تاکید کرد فیلم‌های این دوره متنوع، جذاب و جسور هستند.
یکشنبه ۱۹ آذرماه نشست خبری هفدهمین جشنواره «سینماحقیقت» با حضور نمایندگان رسانه‌ها در سالن حقیقت مرکز گسترش سینمای مستند، تجربی و پویانمایی آغاز شد. پس از قرائت آیات قرآن، محدثه واعظی‌پور مدیر روابط عمومی مرکز گسترش ضمن خیر مقدم به حضار، از نمایندگان رسانه‌ها، برای همراهی و همدلی با جشنواره و پوشش اخبار و رویدادهای آن تشکر کرد.
محمد حمیدی مقدم مدیرعامل مرکز گسترش سینمای مستند، تجربی و پویانمایی گفت: ایام فاطمیه را تسلیت عرض می‌کنم و نام و یاد زنان، کودکان و مردان مقاوم غزه را در این روزهای سخت، نابرابر و ظلم جهانی در خطه‌ای که وقایع مستند در آن شکل میگیرد، گرامی می‌دارم. امیدوارم که دوربین‌ها این لحظات را ثبت کنند و این مظلومیت را به شکل درست به مردم‌جهان نشان دهند.
حمیدی مقدم ادامه داد: تشکر می‌کنم از اینکه مثل سالهای گذشته در کنار ما هستید، هر چه که داریم از همراهی شماست؛ اتفاق‌ها و رویدادهای فرهنگی جز با همدلی و همراهی، نقد و تحلیل حوزه رسانه، منتقدان و خبرنگاران که خطر می‌کنند و جایی مورد بی‌مهری قرار می‌گیرند، میسر نمی‌شود و هیچکدام از این اتفاقات، انعکاس مطلوب را پیدا نمی‌کند.
دبیر هفدهمین جشنواره بین‌المللی «سینماحقیقت» بیان کرد: امسال سال متفاوتی را پشت سر گذاشتیم و شاهد رشد و استقبال در حوزه تقاضای فیلم‌های مستند بودیم که شگفت‌زده شدیم؛ باتوجه به اتفاقات، هزینه‌های بالای سینمای مستند و وقایعی که در کشور رخ داده بود، فکر می‌کردیم ساخت مستند فروکش کند اما باتوجه به آمار، حدود ۶۴۰ فیلم متقاضی حضور در جشنواره «سینماحقیقت» هفدهم بودند که بیش از چهار سال گذشته بود، باید گفت سال 1398 با 710 فیلم شاهد چنین استقبالی بودیم. نکته جالب توجه این است که امسال شاهد رشد درخواست حضور رسانه‌ها در ثبت‌نام جشنواره هستیم که در طول 2 یا سه سال گذشته رشد داشته است.
او ادامه داد: امسال ۶۴۰ فیلم ثبت‌نام کردند و در بخش جایزه شهید آوینی نیز ۲۲۳ فیلم متقاضی حضور در جشنواره بودند. در این بین ۶۰ فیلم از بانوان فیلمساز و ۳۸۰ فیلم از شهرستان‌ها درخواست حضور در جشنواره را داشتند که از این میان حدود 38 فیلم از 23 شهر انتخاب شد، این تنوع و تکثر استانی در ایران عزیز ما برای جشنواره زیبا و زیبنده است. تقریبا ۲۰ استان خراسان رضوی، سیستان و بلوچستان، فارس، اصفهان، مازندران، تهران، یزد، کرمان، بوشهر، خوزستان، کردستان، گیلان، البرز، سمنان، قم، آذربایجان شرقی، قزوین، چهارمحال و بختیاری، کهگیلویه و بویراحمد و مرکزی در «سینماحیقت» امسال حضور دارند.
حمیدی مقدم در بخش دیگری از صحبت‌های خود بیان کرد: از سال پیش ورود ما در حوزه مشاوران شکل گرفت که گروه‌های مشاور انتخاب در کنار دبیر رای‌های خود را صادر می‌کردند. البته گروه مشاوران تکثر بیشتری دارد و تقریبا به شکل جمعی یا آکادمیک نزدیک شده بود و درنهایت با سنجه و استراتژی‌ای که جشنواره داشت، به انجام رسید. حدود ۲۵ مشاور در کنار جشنواره، به خصوص دبیر برای انتخاب فیلم‌ها بودند.
او ادامه داد: نکته جالب دیگر، گوناگونی و رنگ‌آمیزی بسیار خوبی در ترکیب فیلم‌های مسابقه ملی، آوینی و بخش‌های دیگر است. همچنین امسال تفاوت بزرگی با سالهای قبل داشتیم و با تنوع مضمونی بسیار خوبی رو به رو شدیم؛ ۲۶ فیلم اجتماعی، ۱۹ فیلم مقاومت، انقلاب، دفاع مقدس، ۱۸ فیلم پرتره، ۱۱ فیلم سیاسی، ۳ فیلم حیات وحش، ۹ فیلم زیست محیطی، ۹ فیلم تاریخی، میراث فرهنگی، ۳ فیلم اقتصاد و کارآفرینی، ۳ فیلم ورزشی، ۶ فیلم با موضوع جمعیت و ۲ فیلم با موضوع آب در جشنواره حضور دارند.
محمد حمیدی مقدم با اشاره به کشف چهره‌های جدید گفت: امسال ما یک نوزایی محتوایی و دگرگونی در ساختار و محتوا و کشف چهره‌های جدید داریم که در کنار فیلمسازان پیشکسوت و قدیمی که زینت هر جشنواره‌ای هستند، حضور خواهند داشت.
دبیر هفدهمین جشنواره بین‌المللی فیلم مستند ایران مطرح کرد: امسال در هفدهمین جشنواره «سینماحقیقت» بخشی به نام غزه تدارک دیده شده است که در بخش نمایش آثار این بخش پنج مستند روی پرده می‌روند؛ مستند «آر ۲۱ نامی مستعار برای همبستگی»، ساخته مهند یعقوبی و محصول سال ۲۰۲۲ فلسطین، بلژیک و قطر، مستند «غزه» به کارگردانی اندرو مک‌کانل و گری کین و محصول سال ۲۰۱۹ ایرلند، کانادا و آلمان، مستند «اشک‌های غزه» ساخته ویبکه لوکه برگ محصول سال ۲۰۱۰ نروژ، مستند «نوار غزه» به کارگردانی جیمز لانگلی و محصول کشور آمریکا و تولید سال ۲۰۰۲، مستند «جاده سامونی» ساخته استفانو ساوونا و محصول سال ۲۰۱۸ ایتالیا و فرانسه به نمایش درمی‌آیند. همچنین ۲ پنل ویژه در این حوزه خواهیم داشت.
محمد حمیدی مقدم ادامه داد: در این دوره از جشنواره مهمانانی از نقاط مختلف دنیا داریم و کارگاه‌هایی با توجه به نیاز فیلمسازان برنامه‌ریزی شده است. نکته قابل توجه این است که استقبال از کارگاه‌ها بسیار خوب بود و مجبور شدیم این کارگاه‌ها را به صورت محدود برگزار کنیم.
مدیرعامل مرکز گسترش سینمای مستند، تجربی و پویانمایی مطرح کرد: امسال رویکرد ویژه‌ای داریم و باتوجه به اینکه سال گذشته افتتاح جشنواره با یک فیلم حیات وحش بود، امسال شاهد رشد این موضوع هستیم و ۲_۳ فیلم قدرتمند در این حوزه ساخته شده و در جشنواره حضور دارند. در حوزه محیط زیست هم فیلم‌های بسیار خوبی داریم. همچنین چون موضوع حیات وحش بسیار مهم است، ما یک پنل و کارگاه ویژه هم برای آن درنظر گرفتیم.
حمیدی مقدم ادامه داد: در این دوره توجه ما به ۲ موضوع آب و جمعیت بود و پیش‌بینی کردیم که شاید امسال تولید فیلم در این زمینه کم باشد و فیلم‌هایی از تولیدات خود مرکز وارد جشنواره شدند، اما شاهد استقال خوبی از این موضوع توسط فیلمسازان بودیم. همچنان این موضوعات از هدف‌های مهم جشنواره خواهند بود.
دبیر هفدهمین جشنواره بین‌المللی فیلم مستند ایران بیان کرد: ما امسال ۳ بزرگداشت ویژه برای مرحوم مرتضی پورصمدی، اصغر بختیاری و مهرداد زاهدیان برگزار خواهیم کرد و جشنواره با فیلم مستند «تاراز» از فرهاد ورهرام با نام و یاد فیلمبردار این فیلم مرتضی پورصمدی افتتاح و افتتاحیه ما به ایشان تقدیم می‌شود و در ادامه آثار و پلان‌های دیده نشده‌ای از سینمای مستند را در افتتاحیه خواهیم دید.
محمد حمیدی مقدم بیان کرد: یکی از نکات مهم امسال مانند سال ۹۸ رزرو بلیت با کارت‌های صادر شده است؛ یعنی براساس ورودی سالن، در برگه‌های معرفی و اطلاعات کارت‌ها ذکر شده است که امکان رزرو فیلم وجود دارد.
او ادامه داد: تلاش میکنیم که آرای تماشاگران به صورت صحیح دوباره به جشنواره «سینماحقیقت» برگردد زیرا این جایزه بسیار جذاب است. به کمک انجمن صنفی تهیه‌کنندگان مستند و سامانه هاشور این اتفاق به خوبی رخ خواهد داد.
مدیرعامل مرکز گسترش سینمای مستند، تجربی و پویانمایی درباره بخش بین‌الملل گفت: چیزی حدود ۱۸۳۹ فیلم از ۱۱۳ کشور متقاضی حضور در بخش بین‌الملل بودند. از این بین ۵۷ فیلم از ۴۶ کشور برای حضور در جشنواره انتخاب شدند. ۱۵ فیلم بلند، ۸ فیلم نیمه بلند، ۱۵ فیلم کوتاه، ۴ فیلم پرتره، ۱۰ نمایش ویژه و ۵ فیلم در بخش غزه حاضر هستند.
در ادامه این نشست محمد حمیدی مقدم در پاسخ به پرسش خبرنگاری درباره اینکه آیا فیلم‌هایی با موضوع حوادث سال گذشته در جشنواره وجود دارد یا نه، گفت: شخص خود من کاملا به شفاف‌سازی اعتقاد دارم. ۶۴۰ اثر متقاضی حضور در جشنواره شده است که ۱ _ ۲ فیلم درباره وقایع سال گذشته داریم اما واقعا به همراه گروه مشاوران، فیلم شاخصی در این حوزه ندیدیم که رای ورود به بخش مسابقه ما را داشته باشد. یکی از مطالبات ما ورود فیلم‌هایی با توجه به انعکاس وقایع اجتماعی است. این فیلم‌ها با هر نگاه و سویه‌ای شاید به سال آینده برسد و شاید امسال برای دیدن فیلم‌های شاخص با این موضوع زود باشد.
دبیر هفدهمین جشنواره بین‌المللی «سینماحقیقت» درباره سینماگرانی که سال گذشته بیانیه امضا کردند، مطرح کرد: جشنواره دوره ۱۶ رویداد عجیبی بود. هدف ما این بود که جشنواره «سینماحقیقت» به عنوان مهمترین درگاه سینمای مستند پرقدرت به کار خود ادامه دهد و ما از این حواشی گذشتیم.
او ادامه داد: امسال مرکز با 55 فیلم در جشنواره حضور دارد و نگاه بازی به همه فیلم‌ها داریم. اکثر دوستان سال گذشته هنوز با مرکز در ارتباط هستند زیرا درهای مرکز به سمت حرف دغدغه‌مند باز است و از سال گذشته نیز قراردادهایی با دوستانی داشتیم که سال گذشته در جشنواره نبودند. نگاه ما اکنون همدلانه و مشفقانه است. همچنین همکاران من حرکت زیبایی انجام دادند، تعدادی از همکاران باسابقه مرکز، همراه دسته گل، کارت افتتاحیه و اختتامیه و حضور در جشنواره را به منزل هنرمندان باسابقه و پیشکسوت بردند. برای ما همدلی و همگرایی میان خانواده سینمای مستند مهم است، از همین جا از همه گروهها، سلابق و طیف ها دعوت می‌کنم در هفدهمین جشنواره سینماحقیقت میهمان ما باشند.
حمیدی مقدم درباره ارزیابی پخش آنلاین فیلم‌ها توضیح داد: جشنواره آنلاین یک اتفاق مکمل برای زمان کرونا بود. جشنواره یعنی حضور فیزیکی، تجمع، گفتگو، بحث و… تهدید کرونا باعث شد که جشنواره وارد زیرساخت‌های آنلاین شود و به رویدادهای دیگر هم سرایت کرد. این اتفاق آورده‌ای برای ما داشت و این بود که سوژه‌های فیلم که مثلا در یک روستا فیلمبرداری شده بود، آنها به صورت آنلاین در جایی جمع شده و فیلم‌شان را تماشا می‌کردند. این نکته مهمی است که جشنواره به پایگاه‌های مردمی دسترسی و ورود پیدا کند.
او ادامه داد: در یکی دو سال اول فیلم‌ها در اکران آنلاین کپی می‌شدند ولی خوشبختانه باتوجه به اتفاقاتی این موضوع کمرنگ شده است. امسال فعلا من متقاعد شده‌ام که اکران آنلاین باشد اما اختیاری است و هر فیلمسازی که دوست دارد فیلمش را به صورت آنلاین به نمایش بگذارد ما برای آنها هزینه‌هایی درنظر گرفته‌ایم؛ مثلا خود جشنواره به عنوان خریدار مبلغی پرداخت میکند.
محمد حمیدی مقدم درباره حوزه ترافیکی موضوعات در فیلم‌ها مطرح کرد: ما همچنان در بخش مستندهای اجتماعی آثار زیادی داریم زیرا برخی به موضوعات اجتماعی در مقایسه با مستند حیات وحش و… راحت‌تر دسترسی دارند. امیدوارم این ترکیب در سالهای آینده به تعادل برسد. شکل سبدی امسال متفاوت با سالهای گذشته است و امیدواریم همین موضوع کمک کند که دوستان در حوزه فیلم‌های سخت، خطرپذیر و موضوعات مختلف به طور گسترده ورود پیدا کنند.
او درباره انتخاب فیلم‌ها گفت: یک جشنواره باتوجه به سنجه‌های خودش یک فیلمی را در جشنواره انتخاب میکند یا نمی کند، چیزی که در خیلی از جاهای دنیا وجود دارد. اینکه یک فیلم را بدون توجه به کیفیت آن تنها به دلیل موضوعی که دارد داوری کنیم، کار درستی نیست.
مدیرعامل مرکز گسترش سینمای مستند، تجربی و پویانمایی درباره پخش فیلم‌هایی درباره غزه گفت: هدف ما از پخش فیلم‌هایی درباره غزه این است که چطور یک فیلمساز در نقطه دیگری از کشور یک فیلم دقیق و موشکافانه درباره بحران یک کشور دیگر می‌سازد. ورود به منطقه بحران، تحقیق و پژوهش یکی از نکات مهم است و اگر این اتفاق رخ ندهد، فیلم به صورت گزارشی می‌شود. درحقیقت ما با ورود به پخش فیلم‌های غزه می‌خواهیم این موضوع را بررسی کنیم.
حمیدی مقدم بیان کرد: به شخصه به سینمای مستقل خیلی اهمیت می‌دهم. حتی به برخی از فیلمسازانی که طرحی به ما ارائه می‌کنند، می‌گویم که فیلمت را مستقل بساز زیرا در این صورت اثر شما ویژگی دیگری دارد و ما هم پویاتر می‌شویم و امسال هم فیلم‌های بسیار خوبی از فیلمسازان مستقل وارد بخش مسابقه جشنواره شدند.
دبیر هفدهمین جشنواره بین‌المللی فیلم مستند ایران درباره صیانت از آرا مردمی بیان کرد: آرا مردمی به جشنواره ارتباط پیدا نمی‌کند و خارج از جشنواره توسط انجمن‌های صنفی شکل میگیرد. پارسال این درخواست از سوی انجمن تهیه کنندگان مستند نبود و امسال کاملا خود صنف روی صیانت از آرا نظارت دارد و ما زیرساخت‌ها را با استفاده از تجربیات دیگران در کشورهای دیگر و جشنواره‌های مختلف ایجاد میکنیم. معمولا چیزی که در آرا مردمی اهمیت دارد، بارکدی است که روی بلیت نصب می‌شود. ما نیز با سامانه‌های بلیت‌فروشی صحبت کردیم که می‌خواهیم به این سمت برویم.
او ادامه داد: امسال هر کسی که بج ورودی دارد برای رای دهی کافی نیست این بج یک بارکد روی بلیت دارد که مخصوص به یک نفر است. یعنی یک نفر با یک بارکد نمی‌تواند به دو فیلم رای دهد. پالایش دیتاها نیز در مرکز ساماندهی انجام می‌شود. اگر مشکلی پیش بیاید دوباره مرکز اطلاعات سنجش میکند که هر فرد تنها یک رای داشته باشد.
محمد حمیدی مقدم درباره بخش آوینی توضیح داد: از یک دوره‌ای جایزه آوینی وارد جریان اصلی «سینماحقیقت» شد. یکی از مسائلی که از زمان ورود به مرکز گسترش با آن مواجه بودم، گلایه بچه‌های حوزه دفاع مقدس بود که توجه ویژه‌ای به آنها نمی‌شد.
حمیدی مقدم ادامه داد: امسال ما دامنه بخش آوینی را بازتر کردیم و اندیشه‌های شهید مرتضی آوینی را در نظر گرفتیم و فیلم‌های مطالبه‌گر وارد این دسته شدند که در این بین ۷ فیلم مشترک هم با بخش ملی وجود دارد. جایزه شهید آوینی این دوره بسیار پویا است و به حوزه‌های مختلف نگاه میکند. امسال تنوع خوبی وجود دارد و در بخش‌بندی فیلم‌ها شاهد آثار خوبی هستیم و فکر می‌کنم تلویزیون باید این آثار را برای نمایش، تهیه و پخش کند.
دبیر هفدهمین جشنواره بین‌المللی «سینماحقیقت» درباره بخش عکس مستند بیان کرد: بحث عکس مستند خیلی برای من مهم بود اما نشد که امسال این بخش وارد جشنواره شود. علاقه‌مندی من به حوزه عکس زیاد بود و عکس مستند بحث پژوهشی است که باید وارد جشنواره «سینماحقیقت» و مرکز گسترش شود.
او افزود: ما با انجمن عکاسان صحبت کردیم و صحبت‌های زیادی انجام شد و امسال امکان برگزاری این بخش وجود نداشت اما در سالهای بعد در دستور کار قرار خواهد گرفت. این نکته وجود دارد که ما فقط نمی‌خواهیم یک نمایشگاه در کنار جشنواره برگزار کنیم بلکه دوست داریم عکس را وارد جهان فیلم مستند کنیم. انشالله سال بعد یا پیرامون جشنواره این بخش را به صورت زیبایی شناسی، فرمی و گالری برگزار میکنیم.
حمیدی مقدم درباره بلیت‌فروشی مطرح کرد: بلیت‌فروشی احترام به سینمای مستند است و باید این رسم باشد. در بحث نمایش هم موزه سینما یکی از مهمترین سالن‌های خود را به این جشنواره اختصاص داده است که در آنجا کاملا بلیت‌فروشی انجام می‌شود. همچنین بخشی از سالن چارسو و چیزی حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد را برای فروش مردمی قرار دادیم که این عدد به استقبال اهالی رسانه بستگی دارد.
او ادامه داد: همچنین منتخب جشنواره «سینماحقیقت» در ۶، ۷ و ۸ دی ماه در ۱۰ شهر و سینماهای هنروتجربه نمایش داده می‌شود.
مدیرعامل مرکز گسترش سینمای مستند، تجربی و پویانمایی بیان کرد: امسال در هفدهمین جشنواره بین‌المللی «سینماحقیقت» شاهد فیلم‌های متفاوتی خواهید بود. سینمای مستند ما وارد یک دوره تحولی شده است. مهمترین بخش ما برای روایت آنچه که هستیم، فیلم مستند است و مطالبه‌گری، حق خواهی، مبارزه با فساد، خسته نشدن، سخت‌کوشی در حوزه محیط زیست و… را در فیلم‌های امسال می‌بینیم.
او افزود: برخی تهدیدها سینمای مستند را از یک درگاهی عبور داده است و ما وارد یک کشف در استان‌ها شده‌ایم و در استان‌ها شاهد روایت‌های ناب و دست نخورده هستیم. این نکته وجود دارد که ما به اندازه توان خودمان سعی کردیم از این سینما حراست کنیم و نگاه مختلف را وارد جشنواره کنیم.
محمد حمیدی مقدم مطرح کرد: ما امسال کارگاهی در پنل غزه داریم. ما فیلم «اشک‌های غزه» که توسط ویبکه لوکه برگ ساخته شده است را داریم که اجازه ورود به غزه را نداشته است، بنابراین او دوربینی تهیه میکند و به طرق مختلف به خانواده‌های غزه می‌رساند و ما شاهد یک اثر شاهکار هستیم.
دبیر هفدهمین جشنواره بین‌المللی فیلم مستند ایران درباره حذف هیات انتخاب توضیح داد: الگوی ما برای حضور گروه مشاوران دبیر کاملا جهانی است و ما باید این دوره تحولی را آغاز کنیم و دوباره به عقب برنمی‌گردیم. کاملا علمی و مطالعه شده به این سمت رفتیم و این الگو را در جشنواره بومی کردیم.
محمد حمیدی مقدم در پایان مطرح کرد: نگاه ما همواره رو به آینده است اما برای بزرگان و گذشته خودمان بسیار احترام قائل هستیم. به طور مثال در افتتاحیه جشنواره یک فیلم نوستالژیک اکران می‌شود زیرا ما به تماشای لحظات نوستالژیک عشق می‌ورزیم. ما نگاهمان به آینده هم است و امسال دو فیلم در حوزه اجتماعی داریم که نگاهی به آینده دارد و می‌دانیم که اگر به آینده توجه نکنیم چه اتفاقاتی رخ خواهد داد. ما در کنار نگاه به آینده به گنجینه‌هایمان هم پایبند هستیم.
هفدهمین جشنواره بین‌المللی فیلم مستند ایران «سینماحقیقت» به دبیری محمد حمیدی مقدم از 27 آذر تا 2 دی ماه در پردیس چارسو برگزار می‌شود.
