سینماروزان: حسن برزیده کارگردانی که آخرین ساخته اش «مزارشریف» درامی واقع نگارانه بود از اتفاقی که حدود دو دهه قبل در کنسولگری ایران در افغانستان رخ داد و طی آن دیپلماتهای ایرانی کشته شدند، با حضور در برنامه «چشم شب روشن»محمد صالح علاء به ارائه پاره ای از اظهارنظرات صریح خویش پرداخت.
برزیده در ابتدای این برنامه درباره «پرواز در ارتفاع صفر» که مشغول ساخت آن است، توضیح داد: این سریال به مسائل خانوادگی می پردازد. سریال تلخی نیست و سرانجام خوبی دارد. مرور یک زندگی یک نسل و مرارت ها و سختی های آنها است که بعد از انقلاب و جنگ داشته اند.
وی افزود: نمی توان گفت طرح دوباره این خاطرات می تواند تلخ باشد بلکه برای کسانی که در آن دوران زندگی کرده اند جذاب هم هست چون بار دیگر با خودشان و آن روزها و روزگار مواجه می شوند. این سریال قدری فضای شاعرانه و عاشقانه هم دارد.
این فیلمساز در پاسخ به این سوال نبوی که حال و هوای سینما را چطور می بینید، اظهار کرد: اگر بخواهم به صورت نسبی بگویم حال سینما خوب است. همین که امید داریم که شرایط بهتر خواهد شد خوب است. ما همیشه گلایه داریم، مشکلات را بیشتر حس می کنیم و از مسئولان توقع حمایت داریم. سینما نیاز به حمایت دارد تا بتواند راه بیفتد و بدود و خودش را به مقصد برساند.
برزیده ادامه داد: فیلمساز باید استقلال داشته باشد و آنچه به ذهنش برای مصلحت جامعه می رسد بیان کند. گاهی سینما پیش بینی و پیشگویی می کند و می تواند جلوی خسارت آینده را بگیرد. حرفهای سینما باید حرف خود فیلمساز باشد و او دچار خودسانسوری نشود.
وی در پاسخ به اینکه طی ساخت سه فیلم بلند سینمایی که در کارنامه اش دارد، چقدر استقلال او خدشه دار شده است، تصریح کرد: متاسفانه این اتفاق عامی است و برای اغلب فیلمسازان افتاده و فیلمنامه های بسیاری هستند که در کشوی فیلمسازان خاک می خورد و شرایط ساختشان فراهم نمی شود. «مزار شریف» جزو همان آثار بود که 10 سال طول کشید تا ساخته شود. چون حساسیت زیادی روی آن وجود داشت و حتی به من می گفتند موضوع آن درباره یک شکست دیپلماتیک است و اصلا چرا شما می خواهید فیلم آن را بسازید و قرار نیست درباره این موضوع حرفی زده شود. اما من معتقدم درباره شکست ها هم باید حرف زد. حمایت یعنی همین که فیلمساز بتواند به موقع فیلمی را که می خواهد بسازد، نه اینکه فیلمنامه اش 10 سال خاک بخورد.
کارگردان «دولت مخفی» یادآور شد: من به عنوان فیلمساز وظیفه ام می دانم درباره برخی مسائلی که بر این مردم گذشته حرف بزنم. اما تهیه کننده شخصی نمی تواند درباره این موضوعات فیلمی را حمایت کند و مجبوریم عنوان فیلمساز دولتی را یدک بکشیم چون نیازمند کمک برای ساخت این فیلمها هستیم.
برزیده درباره فیلمهای کمدی هم گفت: گاهی می بینیم حتی کمدی هم رسالت خودش را انجام نمی دهد و با استفاده از جوکهای دست چندم سعی می کند مخاطب خود را بخنداند. اما جامعه به خندیدن و اوقات فراغت هم نیاز دارد و باید این آثار هم جدی گرفته شود.
کارگردان «مزار شریف» با اشاره به اینکه مدیران حوزه دیالوگهای ضدجنگ را قبول نداشتند تصریح کرد: برای ساخت این فیلم حمایت خوبی از ما توسط حوزه هنری انجام شد. حتی برخی مفاهیمی در فیلم بود که می دانستم مورد قبول مدیران حوزه نیست. مثلا جمله ای بود که خیلی بحث برانگیز بود؛ «هیچ جنگی به نفع هیچ ملتی نیست». در حالی که در حوزه هنری با این جمله مشکلات زیادی داشتند اما اجازه دادند از آن استفاده کنیم.
وی تصریح کرد: معنای این جمله این نیست که هیچ ملتی نباید بجنگد و اگر در شرایطی قرار گرفت که الزامی داشت باید بجنگد و خود من یکی از محصولات دوران جنگ هستم و حضور در آن جزو افتخاراتم هست.
نبوی نیز به نوعی مخالفت خود با این جمله را اعلام و اظهار کرد: کشوری که هر لحظه برای او خطراتی قابل تصور است و اصلا محاصره شده است، طبق این جمله پیش نمی رود. البته این جمله از نظر جوهری درست است و ادیان آسمانی هم به طور کلی با جنگ مشکل دارند. اما دفاع مقدس ما نقطه مقابل جنگ است و آن دفاع هم علیه جنگ بوده است.
برزیده در این خصوص گفت: ائمه به عنوان الگوهای ما از جنگ اجتناب می کردند. امام حسین (ع) که همه جوره سلحشور و اسطوره است، تا می تواند از جنگ پرهیز می کند. این حرف اصلا سیاسی نیست بلکه اعتقادی است. البته اکنون چون یک ایدئولوژی حاکم است، حاکمیت نشأت گرفته از اعتقاد است. من هم شخصا افتخار می کنم که آدم معتقدی هستم. وقتی اعتقاداتمان را مرور می کنیم ما را در جهت صلح، آرامش، دوستی و تبلیغ دین هدایت می کند نه دست به شمشیر بردن. جدا از مباحث اعتقادی، هر مرزی حرمتی دارد و کسانی هستند که باید از آن مرز دفاع کنند.
در ادامه بحث، درباره پرداختن به موضوعات ملی و مذهبی همچون عید نوروز و ماه رمضان در سینما از برزیده پرسیده شد و وی اینطور پاسخ داد: صحبت کردن درباره اعتقادات کار خیلی سختی شده است. به این دلیل که هنرمند به سرعت متهم می شود که کار تبلیغاتی برای حکومت انجام داده است. این موضوع برای منی که بر ایدئولوژی حاکم بر کشور اعتقاد دارم و البته نه اشخاص -چرا که ممکن است حتی با افرادی که در رأس هستند زاویه داشته باشم- ولی می دانم من مسلمان در هر حکومتی باید اعتقادات خودمم را تبلیغ کنم. اما خیلی ها ایدئولوژی را قبول ندارد و می گویند اگر حاکم شود، مشکلاتی ایجاد می شود.
این فیلمساز تصریح کرد: جالب است همین «مزار شریف» که من ساخت آن را وظیفه خود می دانستم ماجرای تعدادی جوان را روایت میکند که به خاطر تصمیمات غلط سیاسیون کشته شده اند. اما وقتی در این باره حرف می زنیم گرچه مردم عادی حق دارند فکر کنند این فیلم شاید یک پروپاگاندا برای نظام است -که البته اینطور نیست و فیلم منتقد است- اما جالب اینکه خیلی از بچه های هم عقیده با ما، جلوی ما می ایستند.
برزیده تأکید کرد: کارهای اعتقادی مدعی زیاد دارد. ماه رمضان هم مدعی زیاد دارد. تلویزیون سریالهایی در ماه رمضان پخش می کند که قرار است مناسبتی باشد اما ربطی به این ماه ندارد. تلویزیون در بخش مناسبتی قدرتمندتر از سینما است. چون تکرار این مفاهیم طی مثلا 30 شب موفق تر است تا طی یک نوبت در سینما. البته خود من اخیرا به آقای میرباقری پیشنهاد دادم که می خواهم درباره ماه رمضان سریال بسازم. شما وقتی درباره ماه رمضان حرف می زنید قطعا به مفاهیم بلند این ماه برمی گردد. ما در ماه مبارک رمضان مخاطبان آماده تری برای شنیدن برخی چیزها داریم. خود من تجربه ساخت چنین سریالی داشته ام و «مثل هیچکس» که درباره بحث مشکلات خانوادگی پیرامون مسئله ارث و میراث بود باعث شد خیلی ها به من زنگ بزنند و بگویند ما چنین مشکلی داشتیم و با دیدن سریال شما حل شد.
برزیده در پاسخ به این سوال نبوی که منظور از بسیار بودن مدعی در این عرصه چیست؟ توضیح داد: شما فکر کنید یک نفر فیلمنامه ای درباره عاشورا می نویسد، آن را پیش مراجع می برد و تایید می گیرد، بعد فیلم اکران می شود اما کسی می آید و می گوید این فیلم نباید اکران شود وگرنه ما کفن می پوشیم. این یعنی مدعی! درباره مفاهیم دینی و آنچه به نظام و انقلاب ارتباط پیدا می کند، همواره مدعی وجود دارد که به روایت ها ایراد بگیرند.
وی اضافه کرد: حتی درباره فیلمهای جنگی هم همین است. من در فیلم «انسان و اسلحه» ساخته مجتبی راعی بازی می کردم. در بخشی از این فیلم یک فرمانده به فردی که در حال توطئه است سیلی می زند. اما این بخش را از فیلم درآوردند! اینگونه فیلمسازان به مرور دلزده می شوند در حالی که آنها این استراتژی را دارند که به مخاطبان بگویند اینها هم انسان هستند نه تافته جدا بافته که مخاطب را هم زده کند. اما چون اجازه پیدا نمی کنیم آنچه درست است انجام دهیم پس می گوییم نکنیم که بهتر است.
